NeWin Kut tang ah kum 26 chung (1962-1988) le Ralkap uknak tang ah 1988 in hmailei kum zeimaw zat dik salkan tang hna rih lai.(Kum- 48 renglo saltang ah kan taang cang) Kan ram uk nak tthatlo ruang le nuhrinvo kan ngeih hna lo ruang ah vawlei cung ramkip le hmun kip ah kan vakvai cio hna. Laimi pawcawm nak ca i kan vahvaih ning, hmunkip le khuakip ah kan kawl hol ning hi vun cuan tthan hna usih. Miphun dang hna he kan i dan nak le chantiluan ning hnak hmenh in kan i tunmer hi a rang ngai ko rua!!!
Kum 20 chung kan tiluan a dan ning tete
Mizoram ah
1980 hrawng hi Mizoram lei lawng ah kuli kan rak lek hna. Lamcawk thingah le Lungkhorh hi Laimi kan rian thabik a rak si. Pheisa zin angei deu nih Caw vok meheh Ar hna kan va zuar.Mizoram hna an tuan duh lo mi rian cu kan va tuan piak hna. Mahlak ah achue cu an nihlawh men hmenh an rak pe duh hna lo. Kawlram in a ra mi kanunau hna an kan ti ko nan an lung chung tak in cun an kan nautat taktak. A pumrua atha deu mi hna cu Karate nan tiam ma an ti hna i hngakchia pawl nih an chuih an pengh hna. Nungak deu hna le hmuhawk thalo in an tuai han an helh hna. An rak chim tawn mi cu tafar le nuva hna cu mizom rak ah kalti ding silo an rak ti tawn. Khatlei kam ah cun Mizo hna cu Krifa deu ngawn an rak si hna leng ah an lung a rak i rual tuk mihar mi hna le a sifak mi hna an rak bawmh ngai hna. Mizoram i Kuli a lek mi an thit lolh an ton sual caan ah thatein an rak fimtawl hna.
Lungkhor ah
1985 hnu hrawng in cun Laimi kum 20-40 karlak tambik pawcawm nak hmun kan kal nak cu Lungkhor a um nak Kachin ram (Phakanh), Naga ram Khamti, Shan ram Moekuk,Maisu, hna ah kankal cio hna. Mino tlangvaal pasal thatha hna ngaknu dawtdawt hna cheukhat cu an nunnak tiang a va liam. Kan rak tuan ning le kan kawl ning in hlawhtlin nak kan hmu bak lo. Minung thongzakhat ah pakhat hmenh hi Laimi caah thathnem nak a chuapi ruah lo. Lungkhor um nak kan va um chung te kan eipaw kan i cawm chung tu hi asi ko. Khika ram hna i thilsi ning a thalo mi nungphung tu kan i lak kan i tlun pi deu. Pheiasa tamnak asi tik ah pheisa hman hna zei kan rel lo. Keimah zong 1999 ah Naga ram Khamti lungkhor le MaiSu lung khor ah siseh Suikhur ah siseh rumduh ah pheisa ka rak kawl bal. Pathain nih a ka umpi caah siko. Thihnak in ka luat langmang. 1989 kum hlan tiang Khamti Lungkhor ah nu luh khawh asi lo. KIA lo le Naga ralkap nu pawl peisa hal ( lung khor men tax) lak ah an rak lut tawn ah lungkhor a min mi an tthi tin an rak zumh. Cu caah palawng nih lung khor rak cawh asi. Thlaruk bak palawng te um nak lung khor ah rian kan tuan bal. Midang a ho hmenh kan hmu hna lo. A caan ah ramtang mi hna le ralkap kan hmuh hna an mithla le facang ka rak phor (Potter) khi ta. Kan tirawl zong a dih pah tirawl lak ah Khati khua ah kan rak ra. Chindwin tiva kam kan phan ah tiva kam i thil asu mi nupawl hna kan hmuh tik hna cio in tirawl a la mi cio an tilawng seh dimtein an kaltar cio hna nuhna an tawtawk le an naurawl um nak cu cuanh cio asi. Tilawng aa cit mi pa poahpoah an lu vailte cu tiva kam lei a ho fial lo in mithep lo bak in an ngaih cio. Saram lungtin bantuk kan si hna. Minung thi le sa in kan si nak hna lungkhor ah cun a thlau bak kho. Naga ram le Kachin ram in a rak luang mi Nanhmaw tiva chung ah lung kumkhat ka rak kawl bal. Cycle thlichem nak pathum komh in pipe kan hrawlh i thlichem asi .mah pipe cu dawp i tichung ah lung cawk asi. Vanchia a tong mi cu tichung rian an tuan lio ah lung nih a nenh hna mah tili cu an thlaan asi ko. Mahbantuk thiamthaim in tlangcung lungkhor a co mi cheukhat hna cu vawlei nih aminh hnawh hna i ma ka ah cun an i vuibeh hna. Lungkhor a cobal mi Raifanh zawtnak kan gnei dih. A ho menh an luat lo zawtnak a phormi fikfa an tam. Cu Kan zawt nak cu Lairam kan chung le sin ah kan rak tlun pi cio hna. Acheu cu (Khatpung ) Bing (black Heroin) zukcio asi. Raifenh zawtnak a khamh ti asi cun thaa a dam ti si Bingcu zuk asi. Acheu cu number 4 an i chun. Lungkhor hmun hrawng i sitamar bawl cu thopaw le khuai nih an hmaa a tlanh hna. An nun lio hmenh ah sathu rim an nam cang. Thiding a hngak mi bang a tlar tlar tein lamkam ah an tthuhna. Tirawl an ei kho hna ti lo. Mahhna cu nitum li ah an thi tiva ah peih i an ruak cu fenh tar asi men ko.
A cancan i lungkhor ka rak um lio kong khua ka ruat tawn ah Pathain hi thangthat lo in ka um kho lo. Hi Lungkhor hmun hna ah Laimi tampi kan lu kan i hlo hna. Kan paam hna.
Ramdang lei ah
Lung khor hmun in ram dang lei kuli lek ah kan vun i thial cuah mah. (1990 -2000) kum chung hrawng Malaysia le Singapore hi kankal bik cio hna nak ram asi. Korea le Japan ram kal hi cu pheisa tamtuk a dih i a nungkho deu mi chungkhar hna deu an kal. Ramdang i kuli lek nak rian lei kan vun i tthial hin Laimi kan hlawh zong a tling thluah mah deu. Inn thatha le lo thatha hna kan sa, Kan kua sak nak a vun i rel thluah mah . Sianginn tha deu hna le boarding school hna ah kan fanau le kan chiat khawh hna tik ah Laimi sin in kumsaupi a rak tlau mi sibawi le inzinneer (medical le engineer profession) lei hna in mino an chuak than. University hna ah hawi citmi motorcycle hna kan i cit kho cio. Mandalay university ka rak kai lio avoi hnih nak Kawlram sianghleirun sandah an piah can (Second uprising of universities students) ah Laimi sianghleirun zaapi ngawt bicycle lawng kan rak i cit khawh hna. Mahlio university ah motor cycle a rak i cit mi laimi hna cu vanmi bantuk in kan rak zok hna. Cutluk in hawi kan rak hngar ko hna nan nihin sianghleirun mino hna cu miphun dang hna nak hmenh in an nung ning an sang kho cang. Malaysai le Singapore ram kan kalning tiluan zong a vun i tleng. 2005 hnu hrawng ah cun a hlan i Kuli (Manual laborers) in kan rak kal nak Singapore ah cun white color ( fimnak ) cawnthiam nak ngei mi pawcawm nak lei in kan i mercuahmah. Malaysia inn sang pipi (Skyscraper) hna airport hna hi Laimi kan zungneh an si. Nihin ah Malaysai in ramthum nak kan ti nitlak nichuanh nak ramkip ah siseh Europe lei Australia hna vawlei cung hmunkip ah kan phan cio hna. Malaysai hi Kuli kan lek bik nak silo in ramthum kal nak hlei ah kan ser . Mahbalte, hi hlei kan zawh lio caan chung ah thih le loh damiah tiah palik tleihkhit kan tuar hna. Ram thum aphan cang mi kan fanau hna nih an phanh nak kip ram cio i fimthiam nak an cawn hna cuah mah lio an si. Aralai mi kum 2020 ah cun laimi international level mino tampi an chauk cang lai.
Mizoram in Lungkhor cawh pawcawm nak lei ah kan i tthial hna cun Malaysia in Vawlei cung a tthang cia mi hna miphun dirhmun sang sang hna si nak tiang kan tiluan hi khuaruah har asi ko na ti ve ma.
Kum 20 chung kan tiluan a dan ning tete
Mizoram ah
1980 hrawng hi Mizoram lei lawng ah kuli kan rak lek hna. Lamcawk thingah le Lungkhorh hi Laimi kan rian thabik a rak si. Pheisa zin angei deu nih Caw vok meheh Ar hna kan va zuar.Mizoram hna an tuan duh lo mi rian cu kan va tuan piak hna. Mahlak ah achue cu an nihlawh men hmenh an rak pe duh hna lo. Kawlram in a ra mi kanunau hna an kan ti ko nan an lung chung tak in cun an kan nautat taktak. A pumrua atha deu mi hna cu Karate nan tiam ma an ti hna i hngakchia pawl nih an chuih an pengh hna. Nungak deu hna le hmuhawk thalo in an tuai han an helh hna. An rak chim tawn mi cu tafar le nuva hna cu mizom rak ah kalti ding silo an rak ti tawn. Khatlei kam ah cun Mizo hna cu Krifa deu ngawn an rak si hna leng ah an lung a rak i rual tuk mihar mi hna le a sifak mi hna an rak bawmh ngai hna. Mizoram i Kuli a lek mi an thit lolh an ton sual caan ah thatein an rak fimtawl hna.
Lungkhor ah
1985 hnu hrawng in cun Laimi kum 20-40 karlak tambik pawcawm nak hmun kan kal nak cu Lungkhor a um nak Kachin ram (Phakanh), Naga ram Khamti, Shan ram Moekuk,Maisu, hna ah kankal cio hna. Mino tlangvaal pasal thatha hna ngaknu dawtdawt hna cheukhat cu an nunnak tiang a va liam. Kan rak tuan ning le kan kawl ning in hlawhtlin nak kan hmu bak lo. Minung thongzakhat ah pakhat hmenh hi Laimi caah thathnem nak a chuapi ruah lo. Lungkhor um nak kan va um chung te kan eipaw kan i cawm chung tu hi asi ko. Khika ram hna i thilsi ning a thalo mi nungphung tu kan i lak kan i tlun pi deu. Pheiasa tamnak asi tik ah pheisa hman hna zei kan rel lo. Keimah zong 1999 ah Naga ram Khamti lungkhor le MaiSu lung khor ah siseh Suikhur ah siseh rumduh ah pheisa ka rak kawl bal. Pathain nih a ka umpi caah siko. Thihnak in ka luat langmang. 1989 kum hlan tiang Khamti Lungkhor ah nu luh khawh asi lo. KIA lo le Naga ralkap nu pawl peisa hal ( lung khor men tax) lak ah an rak lut tawn ah lungkhor a min mi an tthi tin an rak zumh. Cu caah palawng nih lung khor rak cawh asi. Thlaruk bak palawng te um nak lung khor ah rian kan tuan bal. Midang a ho hmenh kan hmu hna lo. A caan ah ramtang mi hna le ralkap kan hmuh hna an mithla le facang ka rak phor (Potter) khi ta. Kan tirawl zong a dih pah tirawl lak ah Khati khua ah kan rak ra. Chindwin tiva kam kan phan ah tiva kam i thil asu mi nupawl hna kan hmuh tik hna cio in tirawl a la mi cio an tilawng seh dimtein an kaltar cio hna nuhna an tawtawk le an naurawl um nak cu cuanh cio asi. Tilawng aa cit mi pa poahpoah an lu vailte cu tiva kam lei a ho fial lo in mithep lo bak in an ngaih cio. Saram lungtin bantuk kan si hna. Minung thi le sa in kan si nak hna lungkhor ah cun a thlau bak kho. Naga ram le Kachin ram in a rak luang mi Nanhmaw tiva chung ah lung kumkhat ka rak kawl bal. Cycle thlichem nak pathum komh in pipe kan hrawlh i thlichem asi .mah pipe cu dawp i tichung ah lung cawk asi. Vanchia a tong mi cu tichung rian an tuan lio ah lung nih a nenh hna mah tili cu an thlaan asi ko. Mahbantuk thiamthaim in tlangcung lungkhor a co mi cheukhat hna cu vawlei nih aminh hnawh hna i ma ka ah cun an i vuibeh hna. Lungkhor a cobal mi Raifanh zawtnak kan gnei dih. A ho menh an luat lo zawtnak a phormi fikfa an tam. Cu Kan zawt nak cu Lairam kan chung le sin ah kan rak tlun pi cio hna. Acheu cu (Khatpung ) Bing (black Heroin) zukcio asi. Raifenh zawtnak a khamh ti asi cun thaa a dam ti si Bingcu zuk asi. Acheu cu number 4 an i chun. Lungkhor hmun hrawng i sitamar bawl cu thopaw le khuai nih an hmaa a tlanh hna. An nun lio hmenh ah sathu rim an nam cang. Thiding a hngak mi bang a tlar tlar tein lamkam ah an tthuhna. Tirawl an ei kho hna ti lo. Mahhna cu nitum li ah an thi tiva ah peih i an ruak cu fenh tar asi men ko.
A cancan i lungkhor ka rak um lio kong khua ka ruat tawn ah Pathain hi thangthat lo in ka um kho lo. Hi Lungkhor hmun hna ah Laimi tampi kan lu kan i hlo hna. Kan paam hna.
Ramdang lei ah
Lung khor hmun in ram dang lei kuli lek ah kan vun i thial cuah mah. (1990 -2000) kum chung hrawng Malaysia le Singapore hi kankal bik cio hna nak ram asi. Korea le Japan ram kal hi cu pheisa tamtuk a dih i a nungkho deu mi chungkhar hna deu an kal. Ramdang i kuli lek nak rian lei kan vun i tthial hin Laimi kan hlawh zong a tling thluah mah deu. Inn thatha le lo thatha hna kan sa, Kan kua sak nak a vun i rel thluah mah . Sianginn tha deu hna le boarding school hna ah kan fanau le kan chiat khawh hna tik ah Laimi sin in kumsaupi a rak tlau mi sibawi le inzinneer (medical le engineer profession) lei hna in mino an chuak than. University hna ah hawi citmi motorcycle hna kan i cit kho cio. Mandalay university ka rak kai lio avoi hnih nak Kawlram sianghleirun sandah an piah can (Second uprising of universities students) ah Laimi sianghleirun zaapi ngawt bicycle lawng kan rak i cit khawh hna. Mahlio university ah motor cycle a rak i cit mi laimi hna cu vanmi bantuk in kan rak zok hna. Cutluk in hawi kan rak hngar ko hna nan nihin sianghleirun mino hna cu miphun dang hna nak hmenh in an nung ning an sang kho cang. Malaysai le Singapore ram kan kalning tiluan zong a vun i tleng. 2005 hnu hrawng ah cun a hlan i Kuli (Manual laborers) in kan rak kal nak Singapore ah cun white color ( fimnak ) cawnthiam nak ngei mi pawcawm nak lei in kan i mercuahmah. Malaysia inn sang pipi (Skyscraper) hna airport hna hi Laimi kan zungneh an si. Nihin ah Malaysai in ramthum nak kan ti nitlak nichuanh nak ramkip ah siseh Europe lei Australia hna vawlei cung hmunkip ah kan phan cio hna. Malaysai hi Kuli kan lek bik nak silo in ramthum kal nak hlei ah kan ser . Mahbalte, hi hlei kan zawh lio caan chung ah thih le loh damiah tiah palik tleihkhit kan tuar hna. Ram thum aphan cang mi kan fanau hna nih an phanh nak kip ram cio i fimthiam nak an cawn hna cuah mah lio an si. Aralai mi kum 2020 ah cun laimi international level mino tampi an chauk cang lai.
Mizoram in Lungkhor cawh pawcawm nak lei ah kan i tthial hna cun Malaysia in Vawlei cung a tthang cia mi hna miphun dirhmun sang sang hna si nak tiang kan tiluan hi khuaruah har asi ko na ti ve ma.
No comments:
Post a Comment