Khauram thanchonak kan ti tikah nawl ngeitu cozah uknak policy hi a biapi bik mi a si. Zalaw-nak um lonak hmun ah zeithil hmenh a thangcho kho lo. Ca ka rak ṭial mi nih constructive lo in destructive lei a si sual le sorry a si. A ho cung hmanhah lungsi lonak le soiselnak um lo in keimah ka hmuh ning in Hakha –Hmandaw lam project in a cang ding pawngkam thil umtuning ka langhtar mi a si.
Chinmi thanchonak ding hi a ho poah kan duh mi a si. Asinan caan le tikcu hi abiapi ngai. SE Asia ram chung kan zok tikah khuakip fawitein tlawn khawh a si. Motor lam le electric hna hi abiapi bik in ram uk tu cozah cio nih serpiak a si . Kawlram balte ah cun mah thazang bak (Kuk aar Ku ku) in lam chunh cio le Mini-electric mei hna ser cio a si.
Hakha-Hmandaw lam zong cu ramchung ramleng unau rual nih phaisa thazang in chunh a si, tamlak aa limcang ko lai. 2007 Thailand i environmental and human rights kong ka rak cawn lio ah, kan sianginn nih Manipura Dam Multi Purpose Project kong research tuah ding in Kawlram ah a rak kan thlah. Kalaymyo in meng 36 aa hlaatnak Sedaw( Angteng) khua le a pawng khua 25 ah ka research tuah cu kaa thawk. Hilio caan ah hin Hakha-Hmandaw lam chunh ding zong an rak awt cang. Manipura Dam Multi Purpose project a um nak pawng ah hi Hakha-Hmandaw lam project zong a um. Pawngkam thilsining (Environmenta pattern) lei in chim ahcun an i pehtlei ti khawh a si.
Rangoon ah Hakha-Hmandaw lam committi upa pakhat a si ve mi U That Mang he kan i tong. Lam an chunhnak kong he pehtlaih in bia kan i ruah. Pafa bantuk in aa dawmi kan si caah faingtein ka lungchung um mi ka rak ruah. Mahlio i bia ka rak ruah mi cu keicu lungthiang tein ka chimh ko lai, hi lam nan chunh mihi cu a caan a phan deu rih lo ka ti. Lamchunh aa timmi committii hna hi Chinmi chung hmenhah cozah rian sangsang a tuan mi nan si ko lai, acozah pension retired deuh lawng te nan si lengah tulio kan ramsining kong zong fiang tein a thei mi lawng te nan si cu hleiah a hodah lamchunh kong a cawngmi Engineer nan um ka rak ti. Thiltha an um len ve. Hakha-Hmandaw lam kan chunh khawh ah cun Kalaymyo ah tuantein kan phan kho lai Kalay fancang men fawi tein ka ei khawh lai cun hi lam thluan kam a um mi khuakip cio fawitein an tlungkal kho lai ti cu athahnak (advantages) asi ko. Ruah awk a um mi cu Ralkap uknak tangah kan um rih caah Hakha-Hmandaw lam tlaun chung i vawlei thawk in a rak ummi ahonih an thiam rih lo mi kan thingkung hna thingkeppar hna le abik in kan tlawr kung hna kanmah Chinmi nih aṭhatnak kan hmuh hlan in Kawlrual hna an kut ah a vaivuan lai ti in ka rak tibal. Mandalay- Kankaw-Kalay tlanglawng lam an tuah mi hi Chinram chung Hakha -Kankaw-Daidin pengkulh chung tlawrkung le thinghak vialte phorhnak caah hmuitinh a si. Hakha-Mandala akal bal mi poah nih cun nan hmuh ko lai. Truck in siseh tlanglawng in siseh chunchun zanzan kan thing hna an kan firpiak khi na hmuh ko lai. 1950 lio ah vawlei cung tthing 75% Kawlram in export a rak tuah. (Ref:YukiAkimoto Open Society: Preparation of the economic transition of Burma) 2008-09 kum ah US$ 87 million le 2007-08 Kyat 35.3 Billion hi thing in amiak a hmum mi a si. 2009 Vawlei cung hmanh ah pa 5 nak, thing export a tuah mi ram a si. Kawlram chung 52% te law tuhmawng an taang.(Ref: Weekly eleven journal Vol-5 2009) Hi thing hna hi abik in Chinram chung le Pegu yoma le Sagaing ram Ṭhamanti tuhmawng hna chung in an lakmi hna an si. KaChin le Shan kan unaa hna an ramchung thingcang hna ralkap nih an ṭhiam piak dih ngawt hna.
Kan fale ramchung ramleng um mi ninikhat ah an i za vete hna lai ramkip fimthiamnak he kan (raw material) kungcian hna hi (reproduce) kungchaw ah an chuah khawh vete lai a tu Hakam-Hmandaw lam project hi a caan a si deuh rih lo ti zong ka rak tibal hna. Chin generation hna ro caah kan ramchung um mi thingkung satil thingkeppar hna hi cu kan zuah ve cang awk an si. Rawl chuan thiamlo nih rawl an chuan ahcun ahrulh i ei awh aṭha ti lo.
2009 Rangoon ah Ṭhinṭheng bu upa hna he biaruahnak kan ngei hna Saya Nelson SiangAwr nih Laitlang ah ka vatlung ta Hakha-Hmandaw lam an chunhnak ka va zok pi hna a ti. Ka khauruah a har mi cu pastor nih lam na va zok cu zeidah na tuah khawh ka ti Rangoon ah Engineer lei in kawlram chung thaimsangnak min angei mi Chinmi chung in retired a si mi an umpah rih ko mahhna sawm lo in pastor te hnatu lamchunhnak sawm te hna hi hawidang ram hna an rian tuan ning cang he cun aa va i dang dah!! Lam committii nih nan rian tuannak report nan rak ṭail mi ka rel ve ciocio tikah Kawlpa rumro nan va fuh hna (Dahkhasah heiti Payaka hei ti) Buhmu ee Buhmuchuk ee nan ti Chinmi kan thii an kan dawptu hnasin ah vafuh le nawl phair a si.
Chinmi thanchonak ding hi a ho poah kan duh mi a si. Asinan caan le tikcu hi abiapi ngai. SE Asia ram chung kan zok tikah khuakip fawitein tlawn khawh a si. Motor lam le electric hna hi abiapi bik in ram uk tu cozah cio nih serpiak a si . Kawlram balte ah cun mah thazang bak (Kuk aar Ku ku) in lam chunh cio le Mini-electric mei hna ser cio a si.
Hakha-Hmandaw lam zong cu ramchung ramleng unau rual nih phaisa thazang in chunh a si, tamlak aa limcang ko lai. 2007 Thailand i environmental and human rights kong ka rak cawn lio ah, kan sianginn nih Manipura Dam Multi Purpose Project kong research tuah ding in Kawlram ah a rak kan thlah. Kalaymyo in meng 36 aa hlaatnak Sedaw( Angteng) khua le a pawng khua 25 ah ka research tuah cu kaa thawk. Hilio caan ah hin Hakha-Hmandaw lam chunh ding zong an rak awt cang. Manipura Dam Multi Purpose project a um nak pawng ah hi Hakha-Hmandaw lam project zong a um. Pawngkam thilsining (Environmenta pattern) lei in chim ahcun an i pehtlei ti khawh a si.
Rangoon ah Hakha-Hmandaw lam committi upa pakhat a si ve mi U That Mang he kan i tong. Lam an chunhnak kong he pehtlaih in bia kan i ruah. Pafa bantuk in aa dawmi kan si caah faingtein ka lungchung um mi ka rak ruah. Mahlio i bia ka rak ruah mi cu keicu lungthiang tein ka chimh ko lai, hi lam nan chunh mihi cu a caan a phan deu rih lo ka ti. Lamchunh aa timmi committii hna hi Chinmi chung hmenhah cozah rian sangsang a tuan mi nan si ko lai, acozah pension retired deuh lawng te nan si lengah tulio kan ramsining kong zong fiang tein a thei mi lawng te nan si cu hleiah a hodah lamchunh kong a cawngmi Engineer nan um ka rak ti. Thiltha an um len ve. Hakha-Hmandaw lam kan chunh khawh ah cun Kalaymyo ah tuantein kan phan kho lai Kalay fancang men fawi tein ka ei khawh lai cun hi lam thluan kam a um mi khuakip cio fawitein an tlungkal kho lai ti cu athahnak (advantages) asi ko. Ruah awk a um mi cu Ralkap uknak tangah kan um rih caah Hakha-Hmandaw lam tlaun chung i vawlei thawk in a rak ummi ahonih an thiam rih lo mi kan thingkung hna thingkeppar hna le abik in kan tlawr kung hna kanmah Chinmi nih aṭhatnak kan hmuh hlan in Kawlrual hna an kut ah a vaivuan lai ti in ka rak tibal. Mandalay- Kankaw-Kalay tlanglawng lam an tuah mi hi Chinram chung Hakha -Kankaw-Daidin pengkulh chung tlawrkung le thinghak vialte phorhnak caah hmuitinh a si. Hakha-Mandala akal bal mi poah nih cun nan hmuh ko lai. Truck in siseh tlanglawng in siseh chunchun zanzan kan thing hna an kan firpiak khi na hmuh ko lai. 1950 lio ah vawlei cung tthing 75% Kawlram in export a rak tuah. (Ref:YukiAkimoto Open Society: Preparation of the economic transition of Burma) 2008-09 kum ah US$ 87 million le 2007-08 Kyat 35.3 Billion hi thing in amiak a hmum mi a si. 2009 Vawlei cung hmanh ah pa 5 nak, thing export a tuah mi ram a si. Kawlram chung 52% te law tuhmawng an taang.(Ref: Weekly eleven journal Vol-5 2009) Hi thing hna hi abik in Chinram chung le Pegu yoma le Sagaing ram Ṭhamanti tuhmawng hna chung in an lakmi hna an si. KaChin le Shan kan unaa hna an ramchung thingcang hna ralkap nih an ṭhiam piak dih ngawt hna.
Kan fale ramchung ramleng um mi ninikhat ah an i za vete hna lai ramkip fimthiamnak he kan (raw material) kungcian hna hi (reproduce) kungchaw ah an chuah khawh vete lai a tu Hakam-Hmandaw lam project hi a caan a si deuh rih lo ti zong ka rak tibal hna. Chin generation hna ro caah kan ramchung um mi thingkung satil thingkeppar hna hi cu kan zuah ve cang awk an si. Rawl chuan thiamlo nih rawl an chuan ahcun ahrulh i ei awh aṭha ti lo.
2009 Rangoon ah Ṭhinṭheng bu upa hna he biaruahnak kan ngei hna Saya Nelson SiangAwr nih Laitlang ah ka vatlung ta Hakha-Hmandaw lam an chunhnak ka va zok pi hna a ti. Ka khauruah a har mi cu pastor nih lam na va zok cu zeidah na tuah khawh ka ti Rangoon ah Engineer lei in kawlram chung thaimsangnak min angei mi Chinmi chung in retired a si mi an umpah rih ko mahhna sawm lo in pastor te hnatu lamchunhnak sawm te hna hi hawidang ram hna an rian tuan ning cang he cun aa va i dang dah!! Lam committii nih nan rian tuannak report nan rak ṭail mi ka rel ve ciocio tikah Kawlpa rumro nan va fuh hna (Dahkhasah heiti Payaka hei ti) Buhmu ee Buhmuchuk ee nan ti Chinmi kan thii an kan dawptu hnasin ah vafuh le nawl phair a si.
No comments:
Post a Comment